درزمین هایی که وسعت کمی دارند، اندازهگیری مساحت و تهیه پلان با مجموعهای از تجهیزات انجام میشود، این عملیات اندازهگیری مساحی نامیده میشود. با استفاده از انواع تجهیزات، اندازهگیری طول، عرض و زاویهها در زمین کاملاً مشخص میشوند. ازجمله تجهیزاتی که برای عملیات مساحی میتوان استفاده کرد ژالون، شاغول و متر نواری است. با استفاده از این تجهیزات، میتوانید انواع نقشهها را با مقیاسهای بزرگ، مقیاسهای کوچک یا مقیاسهای متوسط محاسبه کنید. کاربرد ژالون نیز میتواند اندازههای دقیقی را تعیین کند.
تعیین اندازه یک زاویه، پیاده کردن یک زاویه نسبت به یک امتداد و تهیه نقشه به روش مثلثبندی معمولاً در نقشهبرداری مساحی مطرح میشود. کاربرد ژالون برای تعیین موقعیت ایستگاههایی است که در یک منطقه قرار دارند و باید در یک راستا نشان داده شوند. بهطور سادهتر مشخص کردن امتداد مستقیم بین دونقطه از طریق ژالون میتواند بسیار دقیق باشد. به دلیل اینکه کارکرد اصلی این ابزار بهعنوان یکپایه نگهدارنده است، در جهت اندازهگیری فاصله و زاویه، برداشت و پیادهسازی نقاط مورداستفاده قرار میگیرد.
ژالون میلهای است که ارتفاع آن نسبت به نوع آن، متغیر است و میتوان ارتفاع میله را بر اساس شرایط از 1 متر تا 5 متر کوتاه و بلند کرد. قطر میله نیز در حدود ۳ تا ۴ سانتیمتر است، معمولاً نوک آن را بارنگهای سفید، قرمز یا نارنجی رنگآمیزی میکنند تا از دور این میله قابلتشخیص باشد. علاوه بر این در طراحی این میله، هر نیم متر دارای رنگهای سفید و قرمز است تا در فاصله دور و محیط کار بتوان آن را بهخوبی تشخیص داد.
ژالون از چند قطعه تشکیلشده است که از یکدیگر جدا میشوند تا بتوان آنها را در مکانهایی که ارتفاع کمی دارند نیز استفاده کرد. از دیگر مزیتهایی که قطعات آن جدا میشود، حمل آسان آن است. با جدا کردن قطعات و گذاشتن آنها در یک کیف مخصوص، میتوانید آنها را به هرجایی که بخواهید حمل کنید.
قطعات ژالون از موادی ساختهشده است که در برابر ضربات احتمالی از مقاومت بالایی برخوردار هستند، همچنین اگر در شرایط جوی مختلف ازجمله زیر نور شدید خورشید یا بارندگی از آنها استفاده کنید، دچار زنگزدگی و آسیبدیدگی نخواهند شد.
به این دلیل نوک میله را تیز طراحی کردهاند که برای ثابت نگهداشتن، بتوان آن را در خاک فروکرد. البته برای ثابت نگهداشتن این میله استفاده از سهپایه یا دوپایه میتواند کار را راحتتر کند. استفاده از تراز نیز به تنظیم ژالون کمک بسیاری میکند. وجود سهپایه و تراز در عملکرد ژالون بسیار مؤثر هستند، باوجوداین تجهیزات جانبی میتوانید بر روی سطوح ناهموار نیز بهراحتی این میله را تنظیم کنید.
از ژالون تلسکوپی بهعنوان پایه منشور برای توتال استیشنها استفاده میشود. این ابزار، از چند میله کشویی تشکیلشده است که بهراحتی داخل هم فرو میروند، با پیچهایی که بر روی بدنه آن تعبیهشده است، میتوانید ارتفاع را فیکس و ثابت نگهدارید. ژالون تلسکوپی تا ارتفاع ۵ متر نیز طراحی و تولیدشده است. ژالونهای تلسکوپی که به ژالونهای کشویی نیز شناخته میشوند، در کوتاهترین ارتفاع 1.57 سانتیمتر، طول دارند. تغییر ارتفاع این ژالون به این صورت است که میلهها درون یکدیگر فرو میروند، تا ارتفاع را بتوانید کاهش یا افزایش دهید.
این محصول از یکلایه ضدزنگ پوشیده شده است که در برابر رطوبت و پوسیدگیها بسیار مقاوم است. نوک نیز آن از فولاد سخت تهیهشده است که در برابر شکستگی بسیار مستحکم است. این محصول در رنگهای سفید، قرمز و کربنی طراحی و ساختهشده است. جنس این محصول بیشتر از آلومینیوم، پیویسی و پلاستیک فشرده است. وزن بستهبندی کامل این محصول در حدود 2.800 گرم است.
بدنه فلزی این ژالون از دو طرف مدرج شده است و اعداد برحسب متر و سانتیمتر حکشدهاند. دقت داشته باشید اعداد برچسب نیستند، به این دلیل اعداد را حک میکنند تا در شرایط مختلف جوی، اعدادی که بر روی آن قرارگرفتهاند، پاک نشوند. در این ژالون یک تراز کروی شکل در وسط قرار دارد که این امکان را به اپراتور میدهد تا ژالون را بهدقت تراز کند. همچنین با توجه به آداپتوری که دارد قابلیت تنظیم در ارتفاعهای مختلف در آن وجود دارد.
این محصول دارای یک کیف برزنتی محکم است که بهخوبی از این تجهیزات محافظت میکند. در داخل کاور در قسمتی که نوکتیز ژالون قرار میگیرد، پارچه محکمی استفادهشده است که نوکتیز ژالون، پارچه را پاره نکند. کاور برزنتی دارای دسته است که میتوانید آن را بر روی دوش خود نیز حمل کنید. از قابلیتهای این مدل ژالون نسبت به دیگر ژالونها این است که حملونقل آسانی دارد، از مقاومت بالایی برخوردار است و بلندترین ارتفاع را میتوانید با آن تنظیم کنید. از دیگر قابلیتهای این تجهیزات میتوان به نصب انواع منشور، نگهدارنده کنترلر و جیپیاس ایستگاهی اشاره کرد.
ژالون کربنی حدود دو متر و چهل سانتیمتر ارتفاع دارد و در برابر شکستگی و ضربه بسیار مقاوم است. این محصول حدود ۶۰۰ گرم وزن دارد و به دلیل وزن سبک، حمل آن آسان است. به دلیل اینکه بدنه این محصول، فیبر کربن است، دوام و ماندگاری بالایی دارد. میتوان در پروژههای مختلف ازجمله پروژههایی که درزمینهٔ GPS و GNSS هستند از این تجهیزات استفاده کرد. به این دلیل که سطح بدنه آن ضد لغزش است، بهترین کاربرد ژالون را در عملیاتهای مرتبط با GPS دارد. این محصول دارای یک ضامن فلزی جهت نگهداری ارتفاع ژالون است، قسمت بیرونی آن از جنس فیبر کربن و قسمت داخلی آن از آلومینیوم تهیهشده است. در ارتفاعهای معینی میتوانید آن را توسط یک پیچ بزرگ که در کنار آن تعبیهشده است، تنظیم کنید. کمترین ارتفاع بر روی این ژالون حدود 1.40 سانتیمتر و بیشترین ارتفاعی که میتوانید آن را تنظیم کنید در حدود 2.50 سانتیمتر است.
یکی از روشهایی که کمک میکند ژالون بهطور قائم در محل خود قرار بگیرد، تراز ژالون است. ژالونها در دو نوع تراز دار و بدون تراز قابل تهیه هستند. اگر ژالون را ابتدا بدون تراز خریداری کردهاید، میتوانید تراز را بهطور جداگانه خریداری و بر روی ژالون نصب کنید. تراز ژالون قلابدار از جنس فلز آلومینیوم و فایبرگلاس و قطری در حدود ۲۵ میلیمتر دارد. بخش کروی روی تراز قابلیت جداسازی دارد و میتوانید آن را کالیبراسیون کنید.
نصب این تراز برای ژالون بسیار راحت است، با یک آچار آلن میتوانید آن را بر روی پایه فیکس کنید. تراز کروی شکل این قطعه، یک صفحه سفیدرنگ است که حبابی در آن قرار دارد و بهراحتی تراز بودن محل را به اپراتور نشان میدهد. دقت داشته باشید، ژالون باید قطر ۲۵ میلیمتر تا ۲۶ میلیمتر را داشته باشد تا بتوانید این تراز را بر روی آن نصب کنید. آنچه در یک تراز قلابدار اهمیت دارد، قسمت کروی شکل آن است، اگر برحسب اتفاق این تراز دچار آسیب شود، میتوانید مجدداً آنها را تهیه و بر روی تراز نصب کنید.
سهپایه ژالون گیر یکی از ابزارهای مفید تلقی میشود. معمولاً برای نگهداری و ثابت کردن ژالونهایی که ارتفاع بالای ۴ متر دارند و همچنین وزن آنها بیشتر است، از سهپایه استفاده میشود. انواع ژالون نقشهبرداری ازجمله ساده، تلسکوپی، منشور دار و در کل ژالونهایی که ارتفاع بلند و وزن زیادی دارند، میتوانید بر روی این سهپایه فیکس کنید. در قسمت بالایی این سهپایه گیرهای وجود دارد که از یک فنر تشکیلشده است که با فشردن یک اهرم میتوانید گیره را بازکرده و ژالون را درون گیره قرار دهید. این گیره دارای لاستیکهای مشکیرنگی است که از لغزش ژالون جلوگیری میکنند. استفاده از پایه باعث میشود در مناطقی که نمیتوانید میله ژالون را در خاک فروکنید یا زمین کمی شیب دارد، بهراحتی آن را در سهپایه قرار دهید. به هنگام بستن گیره ژالون، دقت کرده و آن را محکم کنید تا میله در جای خود حرکت نکند و بهطور قائم بایستد.
اگر در شرایط جوی بارانی از این دستگاه استفاده میکنید، بعد از اتمام کار میتوانید سهپایه را جمع کرده، خشککنید و در کاور قرار دهید تا جای کمتری را اشغال کند.
از مزیتهای این سهپایه این است که ژالون به دلیل وجود سهپایه، بهراحتی در آن قرار میگیرد اما دوپایه ژالون گیر به دلیل یکپایه کمتر، ثابت نگهداشتن ژالون در آن کمی سخت خواهد بود. دوپایه ژالون گیر دارای قفل نگهدارنده بسیار مقاوم است که از حرکت ژالون جلوگیری میکند. پایهها بهصورت تلسکوپی باز و بسته میشوند و توسط یک قفل نگهدارنده میتوانید ارتفاع را کنترل و تنظیم کنید. از مزیتهای سهپایه و دوپایه میتوان به زمانی اشاره کرد که نیروی کار کافی نیست و برای بررسی چند نقطه، استفاده از پایه بسیار مؤثر خواهد بود.
پس از نصب ژالون و تراز کردن آن به حالت قائم، میتوانید عملیات اندازهگیری را آغاز کنید. برای شروع کار با ژالون باید چند نکته را مدنظر داشته باشید، آنچه در انجام این عملیات نقش مهمی دارد علامتهای دست است. علامت دادن با دست از مهمترین کارهایی است که باید با دقت انجام شود. افرادی که با این تجهیزات کار میکنند به این علامتها کاملاً مسلط هستند. اگر عاملی که در پشت ژالون قرار دارد، دست راست خود را به سمت راست بدن خود باز کند، به این معنا است که باید فرد روبهرو باید به سمت چپ خود حرکت کند، زمانی که عامل هر دودست خود را به سمت بالا ببرد و چندین بار باز و بسته کند به این معنا است که کار در نقطه موردنظر به پایان رسیده و فرد روبرو باید در نقطه دیگری مستقر شود. در برخی از فواصل که بسیار طولانیتر هستند و ممکن است بهخوبی فرد تشخیص داده نشود، از پرچمهای زرد و مشکی یا سفید و قرمز استفاده میکنند.
دقت داشته باشید زمانی که این تجهیزات را خریداری میکنید باید میله ژالون کاملاً صاف و بدون خمیدگی باشد. معمولاً یک ژالون علاوه بر کاور، دارای آچار آل، رابطه سوکیا یا لایکا است. در هنگام خرید این تجهیزات به محلی که قرار است عملیات نقشهبرداری را انجام دهید، دقت کنید تا ارتفاع ژالون را متناسب انتخاب کنید. کیفیت تجهیزات ارتباط مستقیمی باقیمت انواع ژالون دارد، به دلیل اینکه ممکن است فضاهایی را که موردبررسی قرار میدهید خیلی صاف و تخت نباشند و امکان سقوط تجهیزات وجود دارد، توصیه میشود آنها را از بهترین نوع جنس خریداری کنید. این محصول را با ارتفاع و وزن مختلف، همراه با تراز یا بدون تراز میتوانید خریداری کنید. برای خرید ژالونها میتوانید به مراکز فروش تجهیزات نقشهبرداری مراجعه کنید، این وسیله در گروه تجهیزات جانبی نقشهبرداری قرار میگیرد.
سخن پایانی
نقشهبرداری از زمینهایی که قطعات کوچکی هستند با استفاده از ابزارهای ساده همچون ژالون میتواند سرعت عمل کار را تا حدی بالا ببرد. ژالون گذاری یا امتداد گذاری معمولاً در عملیاتهای کوچک با چشم انجام میشود اما در کارهای بزرگ توسط تئودلیت انجام میشود. توجه داشته باشید حتی باوجود شیب منطقه، ژالون گذاری باید در یک راستا قرار بگیرد. اگر نقشهبرداری را در هوای تاریک انجام میدهید باید از پروژکتور استفاده کنید. ژالونهای تلسکوپی به دلیل اینکه ارتفاع آنها بهراحتی کم یا زیاد میشود، مورد استقبال مهندسین قرارگرفته است. سعی کنید در ابتدا تمام تجهیزات را بهطور کامل خریداری کنید تا در آینده خللی در کار شما وارد نشود. استفاده از تراز قطعاً در سرعت بخشیدن کار بسیار مؤثر خواهد بود.