میلگرد به فولادی که برای جبران مقاومت کششی پایین بتن در سازه های بتنی به کار میرود، می گویند و به شکل سیم می باشند. میلگرد در سه نوع ساده و آجدار و مرکب تهیه و تولید می گردد. مهمترین مشخصههای میلگرد عبارتاند از: شکل ظاهری، سطح مقطع، مقاومت حد جاری شدن و گسیختگی، شکلپذیری و جوشپذیری میباشد. عموماً برای تقویت بتن و سازههای سنگی در تحمل نیروهای کششی، از میلههای فولادی استفاده میشود. بتن بهصورت ذاتی برای تحمل نیروهای فشاری مقاومت نشان میدهد، اما نیروهای کششی میتوانند باعث شکستن و نابودی آن بشوند. میلگردها یا آرماتور بهعنوان یک عامل تقویتکنندهی بتن از استفاده میشوند، هرچند انواع مسطحی از میلههای تقویتی هم وجود دارند که بیشتر برای تقویت سطوح افقی بتنی ازجمله مسیر بزرگراهها و اجزای پلها بهکاربرده میشوند.
آجدار کردن میلگرد بهمنظور چسبندگی بهتر میان بتن و فولاد تقویتی صورت میگیرد. طرح آج روی میلگرد مشخصات معینی ندارد، اما فضای میان برآمدگیها و ارتفاع آجها باید مطابق استانداردهای مربوط باشد. آجهای ساختهشده روی بدنهی میلگردهای فولادی اغلب با ایجاد سطح اصطکاک کافی، امکان چسبندگی فولاد و بتن را فراهم میکنند، اما همچنان این احتمال وجود دارد که با اعمال نیرویی که بهاندازهی کافی قوی باشد، از جای خود خارج شوند.
میلگردهای با قطر کم، بین ۶ تا ۱۰ میلیمتر میتوانند بهصورت شاخهای یا بهصورت قرقره و کلاف تهیه شوند. برای استفاده از میلگردها در کارگاه، باید از یک لوله فولادی از داخل قرقره رد کرد و میلگرد را کشید تا بهصورت مستقیم درآید. صاف کردن نهایی میلگردها با پتکهای چوبی انجام میپذیرد. استفاده از پتک آهنی، باعث پیدایش فرورفتگی یا دندانموشی روی میلگردها و درنتیجه کاهش ظرفیت باربری آن میشود.
میلگردهای با قطرهای بیشتر بهصورت شاخههای ۱۲ متری عرضه میشوند. هرچه طول میلگردها بیشتر باشد، در صد افت و ریز کمتر و در عوض حملونقل آن مشکلتر است. گاه برای حمل میلگردهای ۱۲ متری نیز آنها را از وسط خم میکنند. این امر منجر به ایجاد تنشهای پسماند در قسمت خمشده میگردد و ظرفیت باربری میلگردها در آن نقطه کاهش مییابد. به همین دلیل باید از انجام این کار اجتناب گردد، مگر اینکه قسمت خمشده، بریده شود و از آن استفاده نشود.
فولادی که در ایران تولید میشود (طبق استاندارد روسی) به سه گروه فولاد تقسیم میشود
از نوع صاف بوده و مقاومت تسلیم و مقاومت کششی (تنش گسیختگی) آن به ترتیب ۲۴۰۰ و ۳۶۰۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع میباشد.
از نوع آجدار با مقاومت تسلیم ۳۴۰۰ و مقاومت کششی ۵۰۰۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است.
نیز از نوع آجدار با مقاومت تسلیم ۴۰۰۰ و مقاومت کششی ۶۰۰۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است.
ازنظر تنوع قطر میلگردها نیز استانداردهای تولیدکنندگان متفاوت است. در سیستم روسی که در کارخانههای ذوبآهن اصفهان مورداستفاده است میلگردها تا قطر ۴۰ میلیمتر ساخته میشوند.
میلگردها به شکلهای مختلف در اعضای بتنی مسلح مورداستفاده قرار میگیرند. کاربردهای مختلف آنها را در زیر ذکر میکنند.
برای افزایش مقاومت کششی بتن گذاشته میشود.
برای جلوگیری از بیرونزدگی آرماتورهای طولی در اثر کمانش و تحمل نیروهای برشی و جلوگیری از گسترش ترک در ستونها اجرا میگردد.
برای تقویت مقاومت برشی خاموتها و اتصال کامل بین میلگردهای طولی و خاموت از سنجاقی استفاده میگردد.
برای قرار دادن دو شبکهی متوالی افقی بافاصلهی معین در داخل قالب (در بتنریزیهای کف و فونداسیون) از خرک استفاده میشود. با توجه به اینکه در فونداسیونها از خاموت استفاده نمیشود، برای بستن آرماتورهای فوقانی از آرماتورهای پایهدار که به خرک معروف هستند استفاده میشود.
برای در امتداد نگهداشتن میلگردهای طولی و یا عمودی در بتنریزیهای دیوار از رکابی استفاده میشود. اگر دو انتهای خاموت ها باز باشند به آن رکابی گفته میشود.
برای تحمل نمودن لنگرهای منفی در تکیهگاه تیر یکسره و همچنین تحمل نیروی برشی از آن استفاده میشود وظیفهی میلگرد ادکا در باربری نیروها این است که قسمت زیرین آن وظیفه تحمل کشش ناشی از خمش و قسمتهای بالایی آن نیز اکثراً همین وظیفه را بر عهدهدارند و قسمت مایل آن وظیفهی تحمل کشش ناشی از برش را به عهدهدارند.