امروزه پرداختن به مباحث ایمنی و امنیت ساختمان های مسکونی، اداری و تجاری یکی از مهم ترین دغدغه های سازندگان ساختمان های عریض و طولی شده است. با توجه به افزایش حوادث آتش سوزی و خسارات به وجود آمده در ساختمان هایی که فاقد ایمنی لازم بودند، پرداختن به مسئله ایمنی ساختمان بیش از گذشته موردبررسی قرار گرفته است. در این راستا استفاده از روش های مختلف مقاوم سازی ساختمان در برابر آتش مانند پوشش ضد حریق ساختمان پایه سیمانی، پوشش ضد حریق ساختمان پایه معدنی یکی از اساسی ترین و کاربردی ترین روش هاست. شناخت انواع پوشش های ضد حریق و کاربرد های آن در انتخاب ما تأثیر شایانی دارد. ما در این مقاله به بررسی پوشش های ضدحریق ساختمان، انواع آن و نکات مربوط به هریک می پردازیم.
برای جلوگیری از صدمات وارده به ساختمان، ایمنی ساختمان باید به گونه ای کامل ازنظر استحکام و مقاومت در برابر حوادث تضمین گردد. عوامل طبیعی مانند زلزله و سیلاب و همچنین غیرطبیعی انسانی مانند آتش سوزی و ریزش در اثر گودبرداری غیراصولی یا فرسودگی، ازجمله عوامل تهدیدکننده امنیت ساختمان است که در هر زمان و در هر مکانی امکان وقوع دارند. آتش سوزی به دلیل وسعت گرفتن شعله ها به سرعت تمامی ساختمان را درگیر می کند و حوادث جبران ناپذیری اعم از صدمات جانی و مالی بسیاری به همراه خواهد داشت. هنگام آتش سوزی ابتدایی، افراد سعی در مهار آتش دارند و ممکن است موفق به این کار شوند اما اگر آتش گسترش یابد و وارد فاز دوم خود شود مهار آن بسیار مشکل خواهد بود. پوشش ضد حریق یکی از پرکاربردترین شیوه های حفاظت ساختمان در برابر آتش می باشد. پوشش های ضدحریق در انواع مختلفی تولید می شوند که با استفاده از آن ها اسکلت ساختمان در برابر حرارت مقاومت پیدا می کند و در صورت آتش سوزی گسترده و شدید ساختمان به راحتی تخریب نمی گردد.
پوشش ضد حریق بدون تغییر دادن ماهیت و خاصیت سطح های مختلف، بر روی تمامی سطوح قابلیت استفاده دارد. در ابتدای آتش سوزی پوشش ضد حریق مانع از گسترش شعله های آتش می شود و در این فاصله زمانی افراد به راحتی می توانند آتش را مهار کنند زیرا تحمل حرارت بدنه ساختمان به واسطه پوشش ضدحریق بالا می باشد. در ادامه، اگر آتش مهار نشود و گسترش حرارت و شعله های آتش زیاد باشد و ساختمان دچار آتش سوزی کامل شود در این هنگام نقش پوشش ضدحریق، جلوگیری از تخریب ساختمان است. به نوعی از بدنه ساختمان در برابر ریزش و تخریب به دلیل کم انتقال دادن حرارت به اسکلت محافظت می شود. استفاده از پوشش ضد حریق سبب کاهش خسارات جانی و مالی می شود زیرا افراد گرفتار در آتش سوزیِ ساختمانی که فاقد ضد حریق باشد علاوه بر استنشاق گازهای سمی، در خطر ریزش ساختمان و مرگ نیز قرار دارند.
استفاده از پوشش های ضد حریق برای تمامی ساختمان ها توصیه می گردد؛ اما بعضی ساختمان ها با توجه به میزان بالای اشتعال پذیری آن ها استفاده از پوشش ضد حریق واجب و ضروری است ساختمان های آزمایشگاه شیمی، پالایشگاه پتروشیمی، نفت و گاز، انبار اجناس و غیره به صورت صد درصدی نیاز به این پوشش دارند. پوشش های ضد حریق در سه مدل معدنی، رنگ های ضد حریق و بورد های ضد حریق می باشند. نوع معدنی ترکیبی از مواد شیمیایی است که وابسته به نوع ترکیبات به کار رفته پایه سیمانی و گچی هستند. رنگ های ضد حریق در هنگام آتش سوزی متورم می شوند، حرارت را جذب می کنند و مانع از انتقال حرارت به بخش های دیگر می شوند. در بورد های ضد حریق نیز که تکنولوژی پیشرفته ای هستند با نصب بر روی سطوح مانع از گسترش آتش سوزی می شوند. در این مقاله ما به بررسی دو نوع از پوششهای ضد حریق می پردازیم: ۱-پوشش ضد حریق معدنی که از مواد معدنی تولید میشوند. ۲-پوشش ضد حریق سیمانی که از سیمان یا مواد آلی دیگر تشکیل شده است. برای تولید هر نوع پوشش ضد حریق از مواد خاص با ترکیب ویژه ای استفاده می گردد.
پوشش ضدحریق پایه سیمانی روی اجزای بدنه ساختمان پاشیده می شود تا استحکام ساختمان و مقاومت حرارتی سازه بالا رود. بعد از ترکیب مواد مشخصی که در ادامه به شرح آن می پردازیم پوشش ضد حریق پایه سیمانی تشکیل می شود و با روش بتن پاشنده روی یک سطح پاشیده می شود. پوشش ضدحریق پایه سیمانی یکی از بهترین، کارآمدترین و مؤثرترین پوشش ها برای بدنه های فلزی و بتنی ساختمان می باشد. برای بهره مندی از ضد حریق سیمانی بهتر است به نوع کاربری ساختمان توجه شود. ساختمان هایی که مستعد آتش سوزی هستند مانند صنعتی، بیمارستان ها، آزمایشگاه ها، نیروگاه ها و غیره بهتر است از نوع ترکیبی ورمیکولیت-سیمانی استفاده کنند تا مقاومت سازه در برابر حرارت را افزایش دهند.
پوشش ضد حریق پایه معدنی نیز مانند پوشش پایه سیمانی، ملاتی برای حفاظت و استحکام در برابر آتش سوزی ساختمان های بتنی و فلزی می باشد که مواد به کار رفته در آن متفاوت است. پوشش ضد حریق پایه معدنی به دلیل افزایش ضخامت پس از قرار گرفتن در داخل و خارج سازه بتنی و فلزی کارکرد بسیار ویژه تری جهت خاصیت ضد حریق بودن را دارد. این پوشش علاوه بر سازه های بتنی و فلزی بر روی سطوح چوبی نیز قابل انجام است و برای تمامی ساختمان های اداری، تجاری، مسکونی، آموزشی، بیمارستان ها، نیروگاه ها، صنعتی، پالایشگاهی و غیره قابل استفاده می باشند. این نوع پوشش در برابر آتش سوزی های حرارت بالای هیدرو کربنی تا بیشتر از 1000 درجه سانتیگراد تا چند ساعت مقاومت دارند. پوشش های ضد حریق معدنی به دلیل استفاده از ترکیب سیلیکات آهن، آلومینیوم و منیزیم در برابر حرارت و شوک بالای ابتدای انفجار نیز بسیار مقاوم هستند.
پوشش های ضد حریق سیمانی بعد از تهیه توسط روش بتن پاشنده روی سطوح پاشیده می شوند. روش بتن پاشنده یا شاتکریت روشی است که در آن ملات سیمان روی یک سطح پاشیده می شود تا سطوح با ضخامت میلیمتری ماده ضد حریق، خاصیت ضد حریق پایه سیمانی پیدا کنند. با اجرای این روش، سطوح مقاوم و متراکم در برابر آتش سوزی می شوند. رنگ این ماده خاکستری یا سفید است و برای دماهای بالاتر از ۴۰۰ درجه سانتیگراد نیز قابلیت حفاظت از ساختمان را دارند. علت این موضوع این است که پاشش مواد و ملات های پوشش ضد حریق سبب افزایش مقاومت سازه و یکدست شدن قدرت کارایی آن در برابر حوادث و آتش سوزی است. استفاده از روش شاتکریت نیاز به تخصص افراد ماهر دارد تا ملات ضد حریق با سرعت بالا و فشار زیاد به سطح موردنظر پاشیده شود. مزایای این روش عدم نیازمندی به قالب، افزایش سرعت اجرای پوشش ضد حریق و یکپارچه اجرا شدن در سازه ها و سطوح می باشد. پوشش های ضد حریق پایه معدنی نیز از ترکیب مواد خاصی تشکیل می شوند سپس با آب مخلوط می گردند و روی بدنه ی بتنی، فلزی و یا چوبی پاشیده می شوند.
پوشش ضد حریق پایه سیمانی از سیلیکات آهن، منیزیم، آلومینیوم که در مجموع ورمیکولیت نام دارند به همراه الیاف شیشه، سیمان و برخی مواد شیمیایی جهت افزایش قوام ملات تشکیل می گردند. دلیل استفاده از سیمان افزایش خاصیت چسبندگی این نوع پوشش ضد حریق است و به همین علت پوشش ضد حریق سیمانی نام دارد. پوشش های ضد حریق پایه سیمانی از زیر مجموعه های ضد حریق معدنی هستند که در مشتقات آن ها سیمان وجود دارد. همچنین نوع دیگر پایه گچی می باشد که بنابر نیاز چسبندگی می توانند مورد استفاده قرار بگیرند.
پوشش های ضد حریق معدنی بر اساس مکان استفاده به دو دسته صنعتی و ساختمانی تقسیم می شوند. مکان های صنعتی به دلیل آنکه امکان آتش سوزی بالاتری دارند نیاز به استفاده از مواد ویژه تر و مقاوم تری برای حفاظت از اسکله ساختمان دارند. پوشش های ضد حریق صنعتی برای صنایع پتروشیمی نفت و گاز، آزمایشگاه ها، نیروگاه ها، پالایشگاه، کارخانه های صنعتی و غیره مورد استفاده قرار می گیرند. در نوع ساختمانی نیز استفاده از پوشش های ضد حریق واجب و ضروری است تا مخاطرات احتمالی کاهش یابد به ویژه مدارس، بیمارستان ها، ساختمان ها با تعداد واحد زیاد و برج ها و غیره نیاز به ضد حریق ضروری می باشد. در این پوشش ضد حریق معدنی با توجه به مواد به کار رفته در ترکیبات به سه دسته تقسیم می گردند. پوشش ضد حریق معدنی پایه سیمانی و گچی هر دو برای ساختمان های شهری هستند اما پوشش ضد حریق معدنی پایه ورمیکولیت-سیمان فقط برای استفاده صنعتی می باشد.
مزایای پوشش ضد حریق سیمانی بسیار زیاد است، استفاده از پوشش ضد حریق سیمانی به دلیل مزایای آن امروزه برای ساختمان ها و مراکز بسیار مهم و واجب است و یکی از پر طرفدارترین انواع پوشش های ضد حریق می باشد. مزایای استفاده از پوشش ضد حریق سیمانی عبارت است از:
معایب پوشش ضد حریق سیمانی در برابر مزایای بیشمار آن بسیار ناچیز است اما در این قسمت به تعدادی از معایب آن اشاره می کنیم.
نتیجه گیری
امروزه با توجه به افزایش توجه به نکات ایمنی ساختمان ها استفاده از پوشش های ضد حریق در کنار استفاده از سایر روش ها بسیار مهم می باشد. با توسعه شهرها و ساخت منازل متعدد و همچنین افزایش فعالیت های واحدهای صنعتی نظیر تولید برق و یا گاز جهت تأمین نیاز جمعیت شهری، بهره مندی از ساختمانی مقاوم در برابر آتش سوزی بسیار حائز اهمیت می باشد. مقاوم سازی سازه های بتنی، فلزی و چوبی وابسته به شرایط به کارگیری آن ها در ساختمان متفاوت خواهد بود. ایجاد استحکام اسکلت ساختمان در کنار بهره گیری از پوشش های ضد حریق تا حد بسیار زیادی می تواند ساختمان را از آتش سوزی و خطرات جانی حفظ نماید. رخداد حادثه در هر مکان و زمانی امکان پذیر است اما آنچه اهمیت دارد پیشبینی شرایط و برقراری روش های پیشگیرانه است. استفاده از پوشش های ضد حریق پایه سیمانی و معدنی یکی از مهم ترین و پرکاربردترین روش های ایمن سازی و مقاوم سازی ساختمان ها در برابر آتش سوزی می باشد. پوشش های ضد حریق سیمانی یکی از زیرمجموعه های پوشش های ضد حریق معدنی می باشند که با توجه به مواد و ترکیبات استفاده شده در آن ها نامگذاری می شوند. به دلیل مزایای زیاد پوشش های ضد حریق، معایب ناچیز کنار گذاشته می شود و برای افزایش ایمنی ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرند.