لوله و اتصالات در تاسیسات , ساختمانها و تمامی پروژه‌های عمرانی و مهندسی و زیر بنایی از اهمیت بالایی برخوردار هستند و لوله و اتصالات به عنوان شریانهای تاسیسات و ساختمانها می‌باشند که وظیفه انتقال انواع سیالات را بر عهده دارند. لوله و اتصالات از اجزای مهم و جدایی ناپذیر توسعه و دوام یک بنا در تاسیسات آن سازه و پروژه است. لوله و اتصالات با اهمیتی که دارند اگر از کیفیت بالا و مناسبی برخوردار نباشند باعث بوجود آمدن ضرر‌های جبران ناپذیری میشود که با انتخاب بهترین گزینه ( کیفیت و کاربرد ) میشود بهترین نوع لوله و اتصالات برای تاسیسسات خود انتخاب نمائید و این عمل در طول عمر تاسیسات شما تاثیر مستقیمی خواهد داشت.
انواع مختلف لوله و اتصالات ( لوله اتصالات صنعتی و یا لوله اتصالات خانگی ) به جنس آنها و کاربرد لوله و اتصالات مرتبط است لوله و اتصالات فولادی , لوله و اتصالات چدنی , لوله و اتصالات پلی اتیلن , لوله اتصالات خانگی و....... وجود دارند که برای انتخاب مناسب‌ترین نوع لوله و اتصالات بهتر است ابتدا به کاربرد آن و نوع سیالی که در لوله و اتصالات جاری خواهد بود دقت شود.
لوله و اتصالات سیالات مواد نفتی در پلایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها غالبا از
انواع فولادی است , و همچنین لوله و اتصالات برای سیستم فاضلاب خانگی و تاسیسات
دفع پساب همگی از جنس پلی اتیلن است و همچنین لوله و اتصالات سیسستم گرمایشی
ساختمانها از لوله PEX و
اتصالات آن از جنس برنج است و برای انتقال آب شرب در ساختمانها از لوله و اتصالات
پلیمری استفاده میشود و شیر آلات از جنس برنج و استیل خواهد بود و لوله و اتصالات
برای انتقال آب شرب در فشار بالا تا سایز ۷۳۰ میلیمتر را از لوله و اتصالات
پلی اتیلن انتخاب و استفاده می‌کنند.
انواع لوله و اتصالالت تاسیساتی :
لوله های پلاستیکی
لوله های چدنی
لوله های گالوانیزه
۱-لوله و اتصالات پلاستیکی :
۱-۱-لوله های پلاستیکی که در تاسیسات آب و فاضلاب بکار برده می شوند عبارتند از:
۲-۱-لوله های پلاستیکی پی وی سی ( – مخفف پلی و نیل کلراید):
۳-۱-لوله های پلاستیکی pe ( مخفف پلی اتیلن)
۴-۱-لوله های پلاستیکABS (مخفف اکریلونیتریل، بوتادین و استیرن)
۵-۱-لوله های پلاستیک (PPمخفف پلی پروپلین)
۶-۱-لوله های پلاستیکی CPVC (مخفف کلرینیتد پلی و نیل کلراید)
۷-۱-لوله های پلاستیکی PB (مخفف پلی بوتیلن)
۲-لوله های چدنی :
جنس این لوله ها از چدن ریخته گری است و بر حسب نوع کاربرد آنها انواع و مقدار آلیاژ، شکل و طول لوله، نوع اتصالات آنها با هم متفاوت هستندو اغلب در سیستم لوله کشی فاضلاب استفاده می شوندلوله های چدنی که در سیستم لوله کشی و اتصالات فاضلاب به کار می رود
لوله های چدنی به دو دسته سرتوپی (یک سرتوپی – دو سرتوپی) و دو سر تخت تقسیم می گردند.
مزایای لوله های چدنی :
۱-در برابر فشار وارده به جداره های خارجی دارای مقاومت و استحکام خوبی هستند.
۲-فرسودگی این لوله ها کمتر از لوله های فلزی است.
۳-می توان براحتی از دستگاه تراکم هوا جهت باز کردن و رفع گرفتگی لوله استفاده نمود.
۴-قیمت لوله های چدنی نسبت به لوله های آهنی ارزانتر است.
معایب لوله های چدنی:
نصب لوله های چدنی نسبت به لوله های آهنی کنتدتر انجام می شود.
لوله های چدنی به علت تاثیر مواد شیمیایی موجود در فاضلاب زنگ می زنند و جلوگیری از زنگ زدگی آنها میسر نمی باشد.
داشتن وزن زیاد قطعات و کثر اتصالات و در نتیجه زیاد پیوند از معایب دیگر لوله های چدنی می باشد.
۳-لوله و اتصالات گالوانیزه :
لوله های گالوانیزه خود به دو دسته تقسیم می شوند : لوله های فولادی گالوانیزه و لوله های آهنی گالوانیزه این دو نوع در بازار به لوله های آهنی سفید معروفند و عموماً بین این دو فرقی گذاشته نمی شود، در صورتیکه لوله های فولادی گالوانیزه در مقایسه با نوع آهنی آن سبک تر و براق تر هستند.
۱- لوله های فولادی گالوانیزه :
این نوع لوله ها گاهی برای تخلیه فاضلاب لوازم بهداشتی کوچک به کار برده می شود ولی مورد استفاده اصلی آنها برای تهویه است. جنس این لوله ها از فولاد نرمی است که در ساختن آن ورقه فولاد را با فشار داخل قالب عبور داده درز آن را جوش می دهند و سپس آنها را جهت افزایش مقاومت در برابر اسیدها و زنگ زدگیها در یک وان آبکاری روی اندود (گالوانیزه) می کنند. این نوع لوله ها نسبت به نوع آهنی در برابر اسیدها مقاومت کمتری دارند و کلیه اسیدهایی که برای چدن مضر می باشند فولاد گالوانیزه را هم خراب می کنند.
۲- لوله های آهنی گالوانیزه :
جنس این لوله ها از آهن سفید نورد شده است که درز آن توسط دستگاه های درز
جوش بهم جوش داده می شود و سپس لوله را در فلز روی مذاب فرو می برند. به همین علت
آنها را لوله های با درز نیز می گویند. این نوع لوله ها از رنگ تیره و خاکستری شان
شناخته می شوند. و عموماً به دو صورت سبک و متوسط تولید می شوند.
انواع اتصالات لوله :
متداولترین وصاله های مورد استفاده در تاسیسات به شرح زیر طبقه بندی می شوند:
۱-زانویی :۴۵ و ۹۰ درجه
وصاله ای است که برای تغییر جهت به اندازه ۹۰ درجه در لوله کشی از آن
استفاده می شود. این وصاله در دو سر از داخل دنده شده است.
۲- سه راهی (تبدیل، سه راهی قائم، سه
راهی ۴۵)
از این وصاله جهت انشعاب گیری استفاده می شود. سه راهی ها شامل سه راهی
قائم – سه راهی ۴۵ درجه – سه راهی تبدیل ساده و روپیچ توپیچ هستند.
۳- بوشن :
این وصاله تماماً از داخل دنده شده است به همین منظور می توان برای اتصال
دو لوله یا دو وصاله که یک سر آنها از خارج دارای دنده است استفاده نمود.
۴- چهار راهی
وصاله هایی هستند که همانند سه راهی ساده و تبدیل در اندازه های مختلف
تولید شده و جهت اتصال انشعابات فرعی مورد استفاده قرار می گیرد.
چهارراهی ها شامل چهار راهی ساده و چهارراهی تبدیل می باشند. کاربرد این
نوع وصاله ها در تاسیسات لوله کشی فاضلاب نادر بوده و حتی المقدور از اتصال
انشعابات چهار راهی در لوله های با قطر کم خودداری می شود.
۵- مغزی :
از یک قطعه لوله کوتاه دو سر دنده و یک قطعه آهن ریخته شده به شکل لوله که دو سر آن از خارج دنده می گردد ساخته می شوند. برای اتصال اجزای سیستم لوله کشی به خصوص اتصال دو وصاله به یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
۶- مهرم ماسوره
وصاله ای است جهت اتصال دو قسمت از سیستم لوله کشی که از دو قسمت نر و ماده تشکیل شده است. این دو قطعه هر کدام به طور جداگانه روی لوله یا اتصالات دیگر بسته شده و سپس با جفت کردن نر و ماده و بستن مهره واسط ارتباط بین اجزای اتصال دهنده برقرار می شود.
کاربرد این وصاله در ارتباط دادن لوله و اتصالات فاضلاب بسیار کم است و بیشترین مورد استفاده آن در لوله کشی و اتصالات آب بهداشتی، تهویه فاضلات و مدارهای بسته می باشد و معمولاً در تعمیرات لوله کشی کاربرد زیادی دارد.
۷- در پوش :
وصاله ای است که جهت مسدود کردن انشعابات لوله کشی به کار می رود. درپوش ها
به صورت پیچ از رو دنده می شوند و محل آچارگیری آن عموماً چهار گوش است. این
وسیله در سیستم های لوله کشی فاضلاب در انتهای مسیر لوله کشی یا دریچه های بازدید
نصب می گردد.
۸- فلنچ :
صفحه مدور چدنی است که برای بستن اتصالات فلنچی یا لوله های فلنچ دار استفاده می شود و نوع بی دهانه آن را فلنچ کور می نامند.
برای آب بندی اتصالات فلنچی بایستی از واشر استفاده نمود و این کار با قرار دادن یک واشر بین سطوح اتصال و محکم کردن پیچهای فلنچ صورت می گیرد اما باید دقت کرد که همه پیچها به طور یکنواخت بالا کشیده شوند تا فشار برابر روی واشر در تمام نقاط وجود داشته باشد.
واشرها ممکن است از ورق لاستیکی، لاستیک منجید دار، پنبه نسوز، حلقه های
فلزی نرم موجدار یا دیگر مواد گوناگون بسته به کاربرد خط لوله و فشار اعمالی ساخته
شوند.
واشرهای فلزی بیضی شکل یا هشت ضلعی که درون شیارهای سطح فلنچ ها نصب می
شوند، اغلب در خط لوله های فشار بالا به کار می روند گاهی اوقات فلنچ ها با یک
برجستگی ساخته می شوند که درون یک تورفتگی مشابه در فلنچ مقابل نصب می شود و برای
آب بندی اتصال واشری در تورفتگی قرار می گیرد.